สาเหตุโรค และอาการ
ของมะเร็งเม็ดเลือดขาว MM
มะเร็ง MM หรือมะเร็งเม็ดเลือดขาว มัลติเพิล มัยอิโลมา (Multiple Myeloma)
สาเหตุการเกิดโรค
มะเร็ง MM หรือ มะเร็งเม็ดเลือดขาวมัลติเพิลมัยอิโลมา (Multiple Myeloma) มีสาเหตุจากการกลายพันธุ์ของเม็ดเลือด ปกติในร่างกายจะมี B-Cell ซึ่งจะพัฒนาตัวเองเพื่อทำหน้าที่ฆ่าเชื้อโรค แต่ในช่วงที่มีพัฒนาการนี้ก็เสี่ยงต่อการกลายพันธุ์ได้เช่นกัน และเป็นสาเหตุหนึ่งของการเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวมัลติเพิลมัยอิโลมาได้ โดยหลังจากที่เซลล์พัฒนาแล้วก็จะกลับเข้าสู่ไขกระดูก จึงทำให้มะเร็งชนิดนี้เกิดขึ้นในไขกระดูกเป็นหลัก
การกลายพันธุ์
ในขั้นแรก การกลายพันธุ์จะเกิดขึ้นที่ต่อมน้ำเหลือง จากนั้นก็เข้าสู่ไขกระดูก จนกระทั่งมีการแบ่งตัวมากขึ้น เป็นระยะการกลายพันธุ์ครั้งที่ 1 ทำให้มีเซลล์มะเร็งอยู่รอดมากขึ้น และเมื่อเกิดความผิดปกติครั้งหนึ่งแล้ว ก็จะนำไปสู่กลายพันธุ์ครั้งที่ 2 เกิดการสร้างเส้นเลือดไปเลี้ยงเซลล์มะเร็งมากขึ้น และอาจกลายพันธุ์ต่อไปได้เรื่อยๆ จนเข้าสู่ระยะสุดท้ายของตัวโรคในไขกระดูก
เซลล์มะเร็งตัวนี้จะสามารถสร้างโปรตีนชนิดหนึ่งที่เป็นแอนติบอดี้ในกระบวนการปกติ แต่โปรตีนที่ถูกสร้างจากเซลล์มะเร็งจะไม่สามารถต่อต้านเชื้อโรคได้ และก่อให้เกิดโรคมัลติเพิลมัยอิโลมาขึ้น
ปัจจุบันมีข้อมูลว่าพบการเกิดโรคในคนตั้งแต่อายุประมาณ 30 ปี โดยส่วนใหญ่พบว่าการกลายพันธุ์นี้จะเกิดครั้งแรกในช่วงอายุประมาณ 30-40 ปี และถูกเก็บไว้ในร่างกาย ซึ่งในบางคนก็จะเกิดการกลายพันธุ์อย่างต่อเนื่องจนพัฒนาเป็นเซลล์มะเร็ง แต่ในบางคนไม่เกิดก็มี ทั้งนี้ยังไม่มีข้อมูลบ่งชี้ว่าความแตกต่างเกิดจากปัจจัยอะไร เป็นสิ่งที่กำลังศึกษาอยู่
CRAB คืออะไร
CRAB เป็นตัวย่อลักษณะอาการที่เกิดจากโรคมะเร็ง MM
ผู้ป่วยจะมาพบแพทย์ด้วยอาการ CRAB
- C = แคลเซียมสูง
- R = ไตวาย
- A = ซีด
- B = ปวดกระดูก
Calcium สูง
เกิดจากการที่เซลล์มะเร็งแบ่งตัวเยอะขึ้น จนเซลล์ตัวนี้ไปกินกระดูก ลดการทำงานของเซลล์ที่สร้างกระดูกลง เมื่อเซลล์กินกระดูกก็จะกลายเป็นแคลเซียมที่ถูกปล่อยเข้าสู่กระแสเลือด ผู้ป่วยจึงมีภาวะแคลเซียมที่สูงขึ้น ทำให้มีอาการ ซึม ปัสสาวะบ่อย ท้องผูก
Renal failure : ไตวาย
เกิดจากหลายสาเหตุที่สัมพันธ์กับโรคชนิดนี้ ไม่ว่าจะเป็น การทานยาแก้ปวดเพื่อแก้อาการของผู้ป่วย และตัวโปรตีนที่เซลล์มะเร็งสร้างไปสะสมที่ไต ทำให้เกิดไตวาย
Anemia : ซีด
เกิดจากการที่เซลล์มะเร็งเข้าไปแทนที่ไขกระดูกปกติ
Bone : กระดูก
เมื่อกระดูกโดนกินหายไป ก็จะเกิดอาการปวดกระดูก ปวดหลัง กระดูกหักง่าย
นอกจากนี้ยังทำให้เกิดการติดเชื้อได้ง่ายอีกด้วย
ลักษณะการดำเนินโรค
กลายพันธุ์
เมื่อ MM Cell กลายพันธุ์เรื่อยๆ จะทำให้ร่างกายสร้างเส้นเลือดไปเลี้ยงเซลล์มะเร็ง จนกระทั่งฟอร์มตัวเป็นก้อน ดันกระดูกออกมา เมื่อกลายพันธุ์มากในระดับที่เซลล์มะเร็งอยู่ได้เองโดยไม่ต้องอาศัยไขกระดูกก็จะสามารถหลุดเข้าสู่กระแสเลือดได้ จัดเป็นระยะที่รุนแรง อีกทั้งยังเกิดเป็นก้อนออกจากกระดูก เยื่อหุ้มปอด สมอง หรือในกล้ามเนื้อได้
ลักษณะของโรคที่ได้รับการวินิจฉัย
แบ่งเป็นหลัก ๆ 4 ประเภท ได้แก่
- มะเร็งมัยอิโลมาที่มาด้วยอาการ CRAB
- มะเร็งมัยอิโลมาที่มาด้วยอาการ CRAB + ก้อนตามตัว
- มะเร็งมัยอิโลมาที่มาด้วยอาการ CRAB + เซลล์มะเร็งในกระแสเลือด
- มะเร็งมัยอิโลมาที่มาด้วยอาการ CRAB + อะมัยลอยโดซิส
- ตัวโปรตีนที่สร้างเปลี่ยนรูปร่างไปสะสมในเนื้อเยื่อ ทำให้อวัยวะต่างๆ เสื่อมลงได้
การประเมินระยะโรค
ประเมินจากปัจจัยหลัก 3 อย่าง ได้แก่
- ปริมาณตัวโรค : LDH, Beta2-microglobulin
เป็นตัวบอกว่าโรคที่เกิดในร่างกายอยู่ในระดับที่มากแค่ไหน - ความรุนแรงของตัวโรค : Albumin
ถ้าเป็นมากจะไปยับยั้ง albumin ซึ่งเป็นโปรตีนชนิดหนึ่งในร่างกาย - ลักษณะทางพันธุกรรม : FISH
ปัจจัยเหล่านี้เป็นตัวสะท้อนประมาณ 50-70% ที่ช่วยบอกได้ว่าในแต่ละระยะโรคจะมีความรุนแรงแค่ไหน ตอบสนองกับยาดีหรือไม่ แต่ก็ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกมากที่ส่งผลต่อการพยากรณ์โรค
ทั้งนี้ในระยะที่ตัวเลขสูงก็ไม่ได้หมายความว่าจะรุนแรงมากรักษายากกว่าเสมอไป เช่น เป็นระยะ 3 แต่การตอบสนองต่อยาดี ก็จะทำให้ดีขึ้นได้ ในขณะเดียวกันหากเป็นระยะ 1 แต่ไม่ตอบสนองก็อาจจะแย่กว่าได้ เป็นต้น
สรุปเนื้อหา และรับชม Live ย้อนหลัง
จากโครงการ Thai Cancer Academy
ตอน รู้ทัน..เข้าใจ..ดูแลตัวเองอย่างไร เมื่อเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวมัลติเพิลมัยอิโลมา (Multiple Myeloma : MM)
โดย อ.พญ. ชุติมา คุณาชีวะ อาจารย์ประจำสาขาวิชาโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์