รับมือได้ไม่ยาก กับผลข้างเคียงจากเคมีบำบัด
เคมีบำบัด (Chemotherapy) หรือการทำคีโมที่ทุกคนคุ้นชินนั้น เป็นการรักษาเสริม ซึ่งจะทำก่อนหรือหลังผ่าตัด โดยผู้ป่วยอาจพบกับผลข้างเคียงต่างๆ และมักไม่แน่ใจว่าควรรับมืออย่างไรดี ?
.
วันนี้ #ลำไส้ศาสตร์ ขอพาทุกคนไปรู้จัก 6 ผลข้างเคียงหลักๆ จากการทำเคมีบำบัด พร้อมกับการรับมือง่ายๆ อย่างถูกวิธีกันค่ะ 
เคมีบำบัดคืออะไร ?
เคมีบำบัด (Chemotherapy) เป็นการรักษาโดยใช้ยาต้านมะเร็ง ผ่านการฉีดเข้าเส้นเลือดหรือการรับประทานเข้าไป โดยตัวยาจะถูกลำเลียงผ่านกระแสเลือดไปสู่ทุกส่วนของร่างกาย แล้วไปฆ่าเซลล์มะเร็งที่เติบโตอย่างรวดเร็ว
ในขณะเดียวกันก็มีเซลล์ดีๆ ที่แบ่งตัวอย่างรวดเร็วอีกมากมายที่โดนทำลายไปด้วยฤทธิ์ยาเช่นกัน เช่น รูขุมขนของเส้นผม ทางเดินอาหาร ไขกระดูก และเนื้อเยื่อบุช่องปาก
จึงส่งผลให้เกิดผลข้างเคียงมากมาย แต่ว่าผู้ป่วยสามารถรับมือได้ดังนี้ค่ะ 
6 ผลข้างเคียง และวิธีรับมือ
เหนื่อยล้า อ่อนแรง
รับมือได้โดย
- ออกกำลังกาย ซึ่งไม่จำเป็นต้องออกกำลังกายหนักก็ได้ แค่การเดินก็เพียงพอแล้ว
- งีบระหว่างวัน (ไม่เกิน 30 นาที)
- นอนหลับและตื่นนอนให้เป็นเวลา
- กินอาหารให้ครบ 5 หมู่ และดื่มน้ำให้เพียงพอต่อวัน
อาการคลื่นไส้ อาเจียน
รับมือได้โดย
- ใช้ยาแก้คลื่นไส้อาเจียน (ตามแพทย์สั่ง) หากอาเจียนปนเลือด/น้ำดี หรืออาเจียนมากจนกินอาหารไม่ได้ ให้พบแพทย์ทันที
- อาหาร
- กินอาหารน้อยๆ แต่แบ่งเป็นหลายๆ มื้อ
- กินอาหารอ่อนๆ ย่อยง่าย เลี่ยงอาหารรสเผ็ด กลิ่นฉุน และอาหารมัน
- แปรงฟันหลังมื้ออาหารทุกมื้อ
- ไม่นอนราบ 1 ชั่วโมง หลังกินอาหาร
- พักผ่อนมากๆ
- กิจกรรมผ่อนคลาย เช่น อ่านหนังสือ, กำหนดลมหายใจ, ฟังเพลง ฯลฯ
ผมร่วง
รับมือได้โดย
- ตัดผมสั้น ทำให้ดูแลง่าย และดูเหมือนมีผมหนากว่า
- ใช้แชมพูอ่อนๆ เช่น แชมพูของเด็ก
- ใช้หวีซี่ห่างๆ ไม่หวีผมบ่อย และไม่มัดผมแน่น
- ใช้หมวกเย็นลดผมร่วง (Cooling Cap)
- เลี่ยงผลิตภัณฑ์เคมีและความร้อน จากไดร์เป่าผมและที่หนีบผม (หากต้องการเป่าผม แนะนำให้ใช้ลมเย็น)
- สามารถลดความแห้งและอาการคันของหนังศีรษะได้โดยใช้น้ำมันหรือโลชั่น (สำหรับหนังศีรษะโดยเฉพาะ)
- อาจใช้วิก เพื่อเสริมบุคลิกภาพ
เจ็บปาก เจ็บคอ
รับมือได้โดย
- อมก้อนน้ำแข็ง
- ใช้น้ำมันมะพร้าว/ลิปมัน และดื่มน้ำบ่อยๆ เพื่อให้ริมฝีปากชุ่มชื้นอยู่ตลอดเวลา
- รับประทานอาหารอ่อน กลืนง่าย รสไม่จัด
- งดบุหรี่ สุรา
- การแปรงฟันและบ้วนปาก
- บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ 2-3 ครั้ง/วัน (เลี่ยงน้ำยาบ้วนปากตามท้องตลาด เนื่องจากมีการผสมแอลกอฮอล์ส่งผลให้เจ็บปากมากกว่าเดิม หากต้องการใช้จริงๆ แนะนำให้ผสมน้ำให้เจือจางเสียก่อน)
- อมและกลั้วปากด้วยยาชา ก่อนรับประทานอาหาร
- แปรงฟัน 2-3 ครั้งต่อวัน ด้วยแปรงสีฟันขนนุ่ม
- หากมีแผลบริเวณปาก หรือเจ็บปากเจ็บคอมากขึ้นเรื่อยๆ ควรรีบมาพบแพทย์โดยด่วน เพราะอาจติดเชื้อโรคเริมได้
ติดเชื้อ
ป้องกันได้ได้โดย
- ร่างกาย
- ล้างมือบ่อยๆ ก่อน/หลังมื้ออาหาร และก่อนสัมผัสใบหน้าของตน
- พกเจลล้างมือแอลกอฮอล์ติดตัว
- อาบน้ำให้สะอาดทุกวันด้วยสบู่อ่อนๆ และไม่ปล่อยให้ร่างกายอับชื้น
- อาหาร
- หากกินผลไม้ ต้องล้างให้สะอาด และปอกเปลือกทุกครั้ง
- เลี่ยงการกินอาหารสุกๆ ดิบๆ
- หากมีภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ ควรเลี่ยงการอยู่ในบริเวณที่มีผู้คนแออัด
- หากมีอาการไข้ภายหลังจากได้รับยาเคมีบำบัด ให้รีบมาพบแพทย์โดยด่วน
มือชา เท้าชา เหมือนมีเข็มทิ่ม
เป็นอาการเรื้อรัง ใช้เวลานาน แต่สามารถกลับมาเป็นปกติได้
รับมือได้โดย
- นวด
- ออกกำลังกายยืดกล้ามเนื้อ
- ปรึกษาแพทย์ เพื่อรับวิตามิน ครีม หรือยาบรรเทาอาการ (โดยแพทย์อาจพิจารณาถึงการปรับเปลี่ยนยา/ลดปริมาณยา หรือเลื่อนการใช้ยาออกไปได้)
ควรรีบพบแพทย์ทันที หากมีอาการเหล่านี้ 
หากมีอาการเหล่านี้ ให้ไปพบแพทย์ทันที สามารถเข้าไปที่แผนกฉุกเฉินได้เลย ฉุกเฉินแปลว่าเร่งด่วน ไม่ได้แปลว่าต้องเป็นอันตรายถึงชีวิตแล้วค่อยเข้าอย่างที่เห็นในละครนะจ๊ะ
- ตัวซีดมาก อ่อนเพลียมาก เหนื่อยหอบ หนาวสั่น ปวดศีรษะ หรือหน้ามืดมีไข้ (หากวัดไข้ซ้ำใน 1 ชั่วโมงต่อมา แล้วพบว่ายังมีไข้ ให้รีบนำส่งโรงพยาบาลทันที โดยห้ามกินยาลดไข้เด็ดขาด) โดยเฉพาะเมื่อมีไข้ในช่วง 7-14 วัน หลังได้รับยาเคมีบำบัด
- มีจ้ำเลือดขึ้นตามตัว เลือดกำเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน หรือจุดแดงขึ้นที่ตาขาว แขน ขา และลำตัว
- อาการข้างเคียงต่างๆ มีความรุนแรงมากขึ้น
- น้ำหนักเพิ่ม/ลดอย่างรวดเร็ว
- มีผื่น หรือตุ่มขึ้นตามร่างกาย
- สูญเสียการทรงตัว
ผลข้างเคียงหลังการรับยาเคมีบำบัดนั้นเป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นได้ เพียงแค่เรารับมืออย่างถูกวิธี สิ่งเหล่านี้ก็จะไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิดค่ะ 
แหล่งอ้างอิง
สาขารังสีรักษาและมะเร็งวิทยา ฝ่ายรังสีวิทยา โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์. (n.d.). อาการข้างเคียงเมื่อได้รับยาเคมีบำบัดและการปฏิบัติตน. Chulacancer.Net. https://www.chulacancer.net/services-list-page.php?id=355
Colorectal Cancer Chemotherapy | Chemo for Colon & Rectal Cancer. (2020). American Cancer Society. https://www.cancer.org/…/col…/treating/chemotherapy.html
Califano, J., & Marron, T. U., MD PhD. (2019, August 5). Managing Chemotherapy Side Effects. EverydayHealth.Com. https://www.everydayhealth.com/…/manage-side-effects…/
