มาทำความรู้จักเลือดกัน
โลหิตหรือเลือดเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญในการรักษาผู้ป่วย ไม่ว่าจะเป็นผู้ป่วยผ่าตัด ผู้ป่วยโรคเลือด ผู้ป่วยมะเร็ง รวมทั้งการรักษาหลายๆ อย่างในปัจจุบันนี้ จะไม่สามารถทำได้หากไม่มีโลหิต
“โลหิต” หรือ “เลือด” มีความสำคัญอย่างไร
ในร่างกายคนเรามีเลือดไหลเวียนอยู่ในตัว เพื่อทำหน้าที่ลำเลียงอาหาร น้ำ ออกซิเจนไปทั่วร่างกาย ขณะเดียวกันก็นำสารพิษ ของเสีย และคาร์บอนไดออกไซด์จากส่วนต่างๆ เพื่อนำไปกำจัดออกจากร่างกายเพื่อให้ร่างกายทำหน้าที่ได้อย่างปกติ
อวัยวะสำคัญที่ทำหน้าที่สร้างเม็ดเลือด คือ ไขกระดูกที่อยู่ในโพรงกระดูกทั่วร่างกาย โดยปริมาณโลหิตในร่างกายมีประมาณ 4,000-5,000 ซีซี
ในเลือดมีทั้งของเหลว(ส่วนน้ำ) และเซลล์ชนิดต่างๆ ซึ่งมีหน้าที่ต่างกัน กล่าวคือ
“เม็ดเลือดแดงทำหน้าที่นำออกซิเจนจากปอดไปเลี้ยงอวัยวะส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ส่วนเม็ดเลือดขาวก็เหมือนทหารทำหน้าที่ป้องกัน…ต่อสู้เชื้อโรค ส่วนเกล็ดเลือดก็มีหน้าที่ทำให้เลือดหยุด”
รู้จักศัพท์ต่างๆ เกี่ยวกับเลือด
เม็ดเลือดแดง
“เม็ดเลือดแดง” ทำหน้าที่นำออกซิเจนไปเลี้ยงเนื้อเยื่อ และนำก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่เนื้อเยื่อออกจากร่างกายเมื่อหายใจออก เม็ดเลือดแดงมีปริมาณประมาณร้อยละ 40-45 ของปริมาณเลือดทั้งหมด และมีอายุเพียง 120 วัน
เม็ดเลือดขาว
“เม็ดเลือดขาว” ทำหน้าที่ให้ภูมิคุ้มกันเหมือนทหารทำลายเชื้อโรคและปกป้องร่างกาย มีปริมาณ 1% ของเลือด เม็ดเลือดขาวมีหลายชนิด มีอายุตั้งแต่ 6 ชั่วโมง – 20 ปี ขึ้นอยู่กับชนิดเม็ดเลือดขาว
เกล็ดเลือด
“เกล็ดเลือด” ทำหน้าที่ช่วยให้เลือดแข็งตัว ตรงจุดที่มีหลอดเลือดฉีกขาด มีลักษณะเป็นชิ้นส่วนของเซลล์ขนาดเล็ก มีอยู่ประมาณ 5% ของเลือด มีอายุประมาณ 7 วัน
พลาสมา
“พลาสมา” เป็นสารน้ำสีเหลือง มีโปรตีน (ได้แก่ อัลบูมิน (Albumin) โกลบูลิน (Globulin) อิมมูโนโกลบูลิน (Immunoglobulin) ปัจจัยการแข็งตัวของเลือด เป็นต้น) เกลือแร่ ไขมัน ฮอร์โมน ไวตามิน พลาสมามีปริมาณร้อยละ 55 ของเลือด
สเต็มเซลล์
การสร้างเม็ดเลือดในไขกระดูกก็เริ่มต้นจากเซลล์ตัวแรกที่เรียกว่า “สเต็มเซลล์” หรือ “เซลล์ต้นกำเนิด” แล้วก็เจริญตัวถัดไปแยกเป็นเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด หลังจากนั้นจะมีการแบ่งตัวอีก 4 – 5 ขั้นตอน จนกระทั่งได้เป็นตัวหนุ่มสาวถึงจะปล่อยไปในเลือด ความต่างก็คือว่า เม็ดเลือดที่อยู่ในไขกระดูกยังเป็นเม็ดเลือดที่ทำหน้าที่ไม่ได้ พอโตเป็นหนุ่มเป็นสาว ทำหน้าที่ได้ก็ปล่อยออกไปในเลือด
คุณสมบัติของเม็ดเลือด
เม็ดเลือดมี 3 ชนิด เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด มีคุณสมบัติอยู่สองอย่างคือ
- เป็นเม็ดเลือดตัวที่โตแล้ว ทำหน้าที่ได้
- เม็ดเลือดทั้ง 3 ชนิดที่ว่านี้ต้องมีจำนวนพอเหมาะพอดี ไม่มากไปไม่น้อยไป ซึ่งมีแหล่งที่สร้างเรียกว่าไขกระดูกอยู่ในโพรงกระดูก ส่วนใหญ่ ผู้ใหญ่ก็อยู่ในกระดูกแบน ๆ เช่น กระดูกกะโหลกศีรษะ กระดูกสันหน้าอก กระดูกสะโพก
หมู่โลหิต
ระบบ ABO
โลหิตที่อยู่ในคนไทยเรา แบ่งออกได้เป็น 4 ประเภทคือ
- หมู่โอ (O) พบได้ร้อยละ 38
- หมู่เอ (A) พบได้ร้อยละ 21
- หมู่บี (B) พบได้ร้อยละ 34
- หมู่เอบี (AB) พบได้ร้อยละ 7
ระบบ Rh (อาร์เอ็ช)
นอกจากนี้ในหมู่เลือดที่กล่าวถึงเบื้องต้นแล้วยังมีหมู่โลหิตระบบอาร์เอ็ช (Rh) โดยจำนวนประชากร 1,000 คน จะมีหมู่โลหิตอาร์เอ็ชลบ (Rh-) 3 คน หรือคิดเป็น 0.3% เท่านั้น ซึ่งจัดเป็นหมู่โลหิตที่หายากหรือหมู่โลหิตพิเศษ เราพบว่าหมู่โลหิตโอเป็นหมู่โลหิตที่หาง่าย เมื่อเทียบกับหมู่โลหิตประเภทอื่นที่บริจาคกันเข้ามา สำหรับผู้ที่ไม่เคยบริจาคโลหิตมาก่อน แต่อยากช่วยเพื่อมนุษย์ด้วยกัน ไม่ยากเลยค่ะ
บริจาคเลือด
บริจาคเลือดได้ทุก 3 เดือน
เห็นไหมคะว่า หากมีการเตรียมพร้อมก่อนมาบริจาคเลือดก็ไม่ใช่เรื่องยากเลย เมื่อคุณเป็นผู้หนึ่งที่สามารถช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ได้ โดยท่านสามารถบริจาคเลือดได้ทุก 3 เดือน
ขอบคุณจากหัวใจ
- ศูนย์รับบริจาคเลือดศิริราช https://www.facebook.com/Sirirajbloodbank/
- รูปภาพโดย Pawel Czerwinski on Unsplash
